چکیده:

 تحقیق حاضر تغییرات آوایی- واجی گویش مازندرانی و زبان فارسی معیار کشور را از منظر زبان شناسی همزمانی – درزمانی، با در نظر داشتن زبان مشترک پیشین آنها (فارسی پهلوی) بررسی می کند. از سوی دیگر  بین واژگان  این گویش از لحاظ درجه همگونی، تضعیف، قلب، حذف و افزایش  با واژگان زبان معیار مقایسه ای در زمانی انجام می دهد و ملاحظه می شود که  گویش مازندرانی از  اصل کم کوشی بیشتر از زبان های فارسی معاصر و  پهلوی میانه  بهره می گیرد.

   این تحقیق با شم زبانی نگارنده، شم زبانی پنج نفر از اهالی شهرستان قائمشهر،  مطالعه کتابخانه ای و اتخاذ روش تحلیلی، توصیفی  انجام پذیرفته است.  نتایج حاصل از این تحقیق را می توان به صورت زیر دسته بندی نمود:

1-  فرایندهای جابجایی، همگونی و تضعیف در این گویش بیشتر و فعالتر از زبان فارسی معاصر و میانه رخ می دهد و بدین ترتیب از اصل کم کوشی بیشتر سود می جوید.

2- گرچه  فرایند جابجایی در همه زبانها بیشتر به عنوان خطاهای گفتاری کودکان، در جریان سیر طبیعی یادگیری زبان رخ می دهد  ولی  در گویش قائمشهری این فرایند نه به عنوان خطا بلکه به عنوان امر طبیعی تغییر اصوات جهت سهولت کلامی، برای همه گویشوران چه آنهایی که تحصیلات دانشگاهی دارند و چه آنهایی که سواد خواندن و نوشتن ندارند به کار گرفته می شود.

            3- زبان فارسی و گویش مازندرانی در مقایسه با زبان مشترک پیشین خود (زبان پهلوی) به ترتیب از فرایندهای تقویت  (fortition)    و تضعیف   (lenition) استفاده می کنند که با این ترتیب این گویش از اصل کم کوشی جهت آسان گویی بیشتر بهره می برد  چراکه وقتی تضعیف رخ می دهد آواهای انسدادی به سایشی، آواهای سایشی به نیم مصوت و آواهای بی صدا به صدادار تبدیل شده و ادای کلمات را ساده تر می کند.